Senaryo yazarlığı beceri gerektiren bir iştir ve iyi bir senaryo incelikli bir zanaatkarın elinden çıkmış gibi işlenmelidir. Senaristlik kariyeriniz bu şekilde oluşacaktır. Adanma, metanet ve zaman, gece gündüz on yıllık çalışma. Ancak çok çalışıp fikirlerini tamamlanmış bir senaryoya dönüştürmek istersen başlangıç olarak aşağıdaki adımları izleyip işe koyulabilirsin.
1. Onbinlerce Film İzle
Ne kadar çok o kadar iyi. İyi, kötü, yeni eski demeden izle. Ayırt etmeden, tüm türleri izleyin. Filme alınmış ne varsa kendini ona maruz bırak. Sinefil ünvanı kazanmak haklı bir gururdur çünkü kimi insanlar sinemaya bu şekilde bulaşmışlardır. Ne kadar çok film izlersen, olay örgüsü, sekanslar, bölümler gibi yapısal unsurları kavramanız kolaylaşır. Bir yerden sonra saate bakarak film izlemeye başlayacaksın çünkü filmdeki kırılma noktalarının ne zaman gireceğini tahmin etmek isteyeceksin.
2. Onbinlerce Senaryo Oku
Ne kadar okursan o kadar iyi. Senaryo biçimini anlamana yardımcı olmakla birlikte, sayfalarda yer alan sahnelerin ekrana nasıl yansıdığını kavramana da yardımcı olacaktır. Böylelikle, farklı senaristlerin tarzları ve kullandıkları dil hakkında fikir sahibi olurken en önemlisi, açık bir şekilde yazılmış, işin özünü içeren ve istenilen görselliği elde edebilmek için yaratıcılığın nasıl kullanıldığını göreceksin. Kağıdı nasıl kullanman gerektiğinden, kağıtta bırakman gereken boşluklara kadar her ayrıntıyı bu şekilde öğrenebilirsin.
3. Mümkün Olduğunca Çok Fikrin Olsun
Çok çok çok… Ayrıca fikirlerinin yeni, orijinal ve özgün olmalı. Çünkü iyi fikirlerden oluşan bir havuz senin en büyük kozun olacaktır. Bir senaryoyu bitirir bitirmez hemen diğerine başla. Her zaman yeni bir şeyler üretiyor ol. Şöyle düşün: Senede bir senaryo yazarsam on yılda elimde bitmiş on senaryo olur. On senaryo ile başarıya ulaşma ihtimalin bir senaryoyla başarıya ulaşmandan daha fazla olacaktır. Her zaman yeni ve özgün fikirlerin olacak şekilde kendini beslemelisin.
4. Yazmak İçin Bir Takvim Hazırla
Sağlıklı olmak istiyorsan iyi beslenip egzersiz yapman gerekir. Ev almak istiyorsan para kazanıp biriktirmen gerekir. Senarist olmak istersen de oturup düzenli olarak yazman gerekir. Çalışmanı bir takvime göre yapmalısın çünkü takvim bir senaristin eli ayağıdır. Bunu günlük rutinine ekleyip hayatının vazgeçilmez bir unsuru olarak görmelisin. Ancak bu durum hakkında gerçekçi olmalısın. Para kazan ya da kazanma, yazarlık tam zamanlı bir iştir. Sen de buna uygun davranmalısın. Dakik, hesaplı ve sorumluluk sahibi olmalısın. Senaryo boş durmaya gelmez!
5. İçindeki Sihri Keşfet
Hepimizin bir hikayesi vardır ve o eski tavsiye gerçekten de işe yarar: ‘En iyi bildiğin şeyi yaz’. İlk başlarda, en iyisi kendi deneyimlerinden yola çıkmaktır. Ama sevdiğin şeyleri yazmak da bir o kadar önemlidir. Seni etkileyen şey neyse, onun kaynağına inmelisin çünkü aradığın sihir orada. Bu bir kıvılcım, bir ateşe dönüşmüyorsa yapılacak bir şey yoktur. Bu işin üstesinden gelmenin en doğru yolu, yazma tutkusunun nereden kaynaklandığını sorgulayıp yaratıcı yeteneklerinin ne olduğunu bilmekten ve kendine karşı dürüst olmaktan geçer.
6. Unutulmaz Karakterler Yaratın
Bir hikaye ancak içerdiği karakterler kadar iyi olabilir. Bu yüzden kusurlu ama iz bırakan ve öne çıkan karakterler yaratın. Karakterleri geliştirirken (baş kahraman, yardımcı karakterler vs.) karakter anketinden faydalanıp karakter egzersizleri uygulamak işinize yarayabilir. Karakterler arasındaki ilişkileri – ebeveynleriyle ilişkileri, kardeşleri, iş arkadaşları vs.- hayal etmeye başlamanızla birlikte yazdığınız hikayenin dünyasını keşfedersiniz ve birden hikaye önünüze serilmeye başlar.
7. Merak Uyandıran Hikayeler Geliştirmek
İyi bir hikaye genelde, ilginç bir karakterin bir şeyi çok istemesi ancak onu elde edememesi üzerine kuruludur. (Karakter+İstek)x Engeller= Hikaye . Yine de hikayenin son haline gelmesinde, yazdığımız bu basit denklem dışında bir çok öge etkili olmaktadır. Tüm bunları hesaba kattığımızdan emin olmak için bir hikaye anketi iyi bir çözüm olabilir. Çünkü, daha önceden bildiğimiz bir hikayeyi bile aktarıyor olsanız özgün bir mekan yaratıp geliştirmeniz gerekir. Hikayenin geçtiği topluluk (kahramanın bakış açısı, çok seslilik, karakter eğrisi vs.) ve aktardığı durum da hikayenin diğer unsurlarıyla uyum içinde oluşturulmalıdır.
8. Seçtiğin Temayı İyi Tanı
En fantastik karakterlerin yer aldığı en olağanüstü durumlar sağlansa bile hikayenin bir teması yoksa hikayeyi yazmanın da bir anlamı yoktur. Neden, neden, neden? Neden bu hikaye? Hikayenizin ana teması her şeyin temelidir ve senaryoyu yazmanızdaki en önemli etkendir. Tema ile çatışma birbirine sıkı sıkıya bağlı olduğundan, baş karakterinizin etraflıca keşfedilmesi sizi doğrudan çatışmanın göbeğine sürükleyecektir çünkü tema her zaman kahramanın birincil görevinde yer alır.
9. Yazmadan Önce Taslak Hazırla
Bir marangoza bir düzine alet ve bir kamyon tahta verin, size bir şeyler yapacaktır. Bunun yanı sıra eline bir de, bir takım talimatların yer aldığı bir plan verirseniz sonuç muazzam olacaktır. Senaristler de benzeri şekilde çalışırlar, onların planı hazırladıkları taslaktır () . En temel taslak bile sıradaki 5 unsuru içermelidir: (1) kahraman ve amacı (), (2) yardımcı karakterler ve amaçları, (3) başlangıç ve son, (4) olay örgüsünü oluşturan beş kısım, (5) olayların basit bir şekilde sıralanması.
10. Yapının Kurulması
Bir senaryo genelde üç kısımdan oluşan bir iskeletten oluşur. Bu kısımlar, kendi aralarında – hem mecaz hem de gerçek anlamıyla- farklı dünyalarda geçebilirler, birbirinden tamamen bağımsız olarak işlevlerini yerine getiriyor olabilirler ancak yine de yan yana ve bir araya getirildiklerinde aynı bütünün parçaları gibi hareket etmelidirler. Bu kısımları, sekansları (kendi iç gerilim yapısına sahip hikaye parçaları, genelde 10-15 sayfa uzunluğunda olur) kullanarak yapılandırmak önemli bir fayda sağlar. Sekiz Sekans Yaklaşımı, hikaye kurmak için bir zorunluluk olmasa da yazmak için iyi bir başlangıç oluşturabilir.
11. Orijinal Bir Dil Geliştirin
Her iyi yazının kendine has bir dili vardır: sezgin, ruhun ve özüne ait her şeyi içerir. Bir senarist olarak kullandığımız dil ile aksiyonu betimleriz. Sahnenin ritmini, nabzını belirleyen şey senin tarzın, kelime seçimin. Verdiğin kararlarla izleyicinin ilgisini çekip hikayeye kenetlenmesini sağlamalısın. İyi ve orijinal bir senaryoda, özgün ve akılda kalan bir dil kullanabilmek oldukça zordur ancak buna rağmen bu sayfalarda sesini duyurmak son derece önemlidir. Çünkü bu özellikler hikayeni satabilmeni sağlayacaktır.
12. Senaryo Biçimi Üzerine Uzmanlaşın
Senaryo yazımı aslında kağıt üzerinde film çekmektir. Ancak bu görsel öykü anlatma sanatının çok belirgin bir biçimi vardır ve bu biçimi görmezden gelmeniz durumunda tüm senaryonuzu mahvedersiniz. Geniş zaman kipinde, izleyicinin sadece duyup görebileceği şeyleri yazmanız gerekir. Yazdıklarınız açık, yaratıcı az ve öz olmalı. Hem aksiyon hem de diyalog kısmında sürdüreceği senaryo ekonomisi bir senaristin en sadık dostudur. Senaryoda, sahnenin çekimine yönelik şeylerden kaçınıp sahneyi betimleyecek unsurlara yer vermelisin. Elindeki diğer bir kozun da beyaz boşluk sanatını uygulamak olduğunu unutmamalısın.
13. Film Türlerini Doğru Anlamak
Belirli tür filmler için, insanlar genelde bir sürpriz ile karşılaşmak için sinemaya gitmezler. Aksiyon filminde kahramanın hayatta kalacağını, kızın sevdiğine kavuşacağını ve kötü adamların hak ettiklerine kavuşacağını iyi bilirler. Gerçekteyse, aşk acıtır ve bazen kötü adamların kazandığı da olur. Ancak sinemada aşk bir yaşam iksiridir ve her zaman günü kurtaracak bir kahraman vardır. Senaryo yazmak tekrar tekrar tekerleği icat etmeyi gerektirmez. İlgi çekici ve satılabilir bir senaryo yazmak için türleri (ve alt-türleri) iyi kavramak ve bu konuda izleyicinin beklentisini karşılayabilmek gerekir.
14. İzleyiciyle Bütünleşmek
Hikayede izleyiciye yer verilmediyse, karakterlerle özdeşlik kuramıyorsa, samimi bir şekilde yeni şeyler keşfedemiyor, tahmin yürütemeyip sonuca gidemiyorsa başınız büyük belada demektir. Unutmayın ki bir senarist olarak satış yaptığınız kişi aslında izleyicidir. İzleyici sizin herşeyiniz. Onlar gülsün, korksun, üzülsün ve umutlansınlar diye yazıyorsunuz. Ancak onlara bunu zorla yaptırmaya kalkmayın çünkü izleyici çok zekidir. Asla sadece hikayeyi anlatmakla yetinmeyin. Yeteri kadarını gösterdikten sonra, iki artı ikinin dört ettiğini bulmaları için onlara izin verin. Bunu yaparsanız sizi çok seveceklerdir.
15. Başarılı Sahneler Yazın
Film yapımında sahne asli bir öneme sahiptir. Sonuç olarak bir film, anlamlı bir bütün oluşturacak şekilde yan yana dizilmiş sahnelerden oluşmaktadır. İyi bir sahne yazmanın yolu da soru sormak, sahne egzersizleri yapmak, sahne türlerini öğrenip bu türlerini uygun bir şekilde sıralamaktan geçer. Yaratıcılık bir senaryoda bir gerekliliktir. Bunun yanı sıra, sahnelerin açık bir dille az ve öz ifade edilmeleri, her bir sahnenin hikayeyi biraz daha ilerletirken karakterlerle kurulan özdeşliğin giderek artması da son derece önemlidir.
16. Dinamik Diyaloglar Yazın
Senaryoda diyalogun belli bir ritmi vardır ve bu nedenle rahatça okunabilmektedir. Kısa ve akıcıdır. Karakterler arasında söz birinden diğerine geçerek son sözü söyleyecek karakter için zemin hazırlanır. Fazlasıyla çatışma içerir. Ve karakterler çok nadiren gerçekte ne demek istediklerini söylerler: diyalog tamamen alt metine yöneliktir. Açıklama yapmanız gereken bir durum oluştuğundaysa bunu sinemanın görsel dilini kullanarak yapmalısınız. Ve hikayenize olağanüstü bir katkı sunmayacaksa dış sesin çekiciliğine karşı koymanız gerekir.
17. Çetin Ceviz
Adanma. Kararlılık. Metanet. Dilediğini seç çünkü bir senarist olmak istiyorsan bu özelliklerden en az birine sahip olmadan hayatta kalamazsın. Senaristlik burnunuzun sürtüleceği bir meslektir ve ancak hazırladığın çalışma planına uyarak açık, yaratıcı, az ve öz bir yazma stili geliştirerek ve yazar üçgenine göre hareket ederek karşılaşacağın zorlukların üstesinden gelebilirsin. Senaryo yazmanın zorlukları karşısında göstereceğin cesaret ve direnme gücü seni bu konuda olduğundan daha güçlü kılacaktır. Tek yapman gereken, tekrar denemek, tekrar denemek ve tekrar denemek… ve belki on yılın sonunda bir gecede gelen bir başarı elde edebilirsin.
18. Yazmanın Yeniden Yazmak Olduğunu Kabullen
İlk defa yazan bir kişi de birinci sınıf bir senaryo yazabilir. Bunu başarmış örnekler vardır. Ancak tüm bu örnekler birer istisnadır. Yazmak bir yaşam biçimidir, gündelik bir eğlence değil. Yazarsın, sonra yeniden yazarsın, sonra yeniden yazarsın. Asla bir senaryoyu kendi senaryon olduğu için sevmemelisin. Yazdığın işin son hali ancak varını yoğunu ortaya döküp çok çalışırsan ve tekar tekrar yazarsan iyi bir senaryo olur. Yazmak aslında yeniden yazmaktır, bu kadar.
19. Eleştirel Yorumlara Açık Ol
Demek senaryonu tamamladın. Şimdi acı veren bir süreç olan eleştiri bekleme dönemine girmiş bulunuyorsun. Eleştiri olmazsa kaybolursun. Ve eleştiri derken anne ve babanın fikirlerinden bahsetmiyoruz. Şu aşamada başka yazarların senaryon hakkında acımasızca yazılmış eleştirilere ihtiyacın var. Neden mi? Çünkü onlar da seninle aynı durumdalar ve genelde birbirleriyle ilgilenirler. Peki ne yapılabilir? Bir yazar ekibi oluşturabilirsiniz. Kadın ve erkeklerden oluşan altı kişi yeterli olacaktır. Eğer ayda bir kez bile buluşabilirseniziki yılda yeni bir proje çıkartabilirsiniz. İki film, hiç fena sayılmaz.
20. Çevre, Çevre, Çevre
‘Ne bildiğin değil, kimi tanıdığın önemli’. Bu bilindik klişe belki de en fazla televizyon ve sinema işinde kendini hissettiriyordur. Her şeyi ilişkilerin belirler. Peki sen bir çevre geliştirmek için neler yapıyorsun? Mesela bir yazarlar grubuna katılabilirsin. Yaşadığın yerde böyle bir ekip yoksa kollarını sıvayıp kendin bir tane grup kurabilirsin. Bağımsız film yapımlarında çalışmak da çevreni genişletmek için iyi bir fırsattır. Öğrenci işlerinde ve düşük bütçeli yapımlarda bedava çalışarak da yeni insanlar tanıyabilirsin. Ve nerede, ne zaman kiminle tanışacağını bilemeyeceğin için her zaman senaryonu birilerine sunmaya hazır ol.
